Bugün 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü.

Günümüzde yoksulluk, göç, eğitim imkanlarına erişimin kısıtlı olması, işsizlik, yasal düzenlemelerdeki eksiklik ve uyumsuzluklar, denetimsizlik ile ucuz işgücü talebi çocuk işçilik sorununa etki eden, can alıcı bir sorun haline gelmesine neden olan faktörlerdir. Çocukların yaşıtlarıyla büyümek, eğitim hakkını kullanmak, dengeli ve yeterli beslenmek gibi birçok gereklilikten mahrum kalması, piyasanın çocuklar üzerindeki sömürüsünü güçlendirmiştir.

Mevcut ekonomik krizin getirdiği sağlıktan beslenmeye hemen her alanda sorunlarla boğuşan çocuklarımız, eğitim sistemindeki problemlerin de etkisiyle okulda olmaları gereken yaşlarda ağır koşullarda, çalışma hayatına girmek mecburiyetinde kalıyor. 2020 yılında %16.2 olan 1517 yaş grubu çocukların iş gücüne katılma oranı 2024 yılında %24.9'a ulaşmıştır. MESEM kapsamında çalışmaya başlayan çocuklar ilave edildiğinde çocuk işçi sayısı 1 milyon 474 bine ulaşıyor. Yine aynı rapora göre çocuklarımız orta öğretimden (9-12 sınıf) itibaren eğitimin dışına çıkmaya başlamaktadır. 2023-2024 eğitim ve öğretim döneminde okullaşma oranları ilkokulda (1-4 sınıf) % 95, ortaokulda (5-8 sınıf) %91,5 iken ortaöğretimde (9-12 sınıf) ne kadar üzücüdür ki % 88 ’e düşmektedir.

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği meclisinin Çocuk İş Cinayetleri Raporuna baktığımızda 2013-2024 arasında 0-14 yaş çocuk işçi ölümü 256, 15-17 yaş çocuk işçi ölümü 486 olmak üzere toplam 742’dir. 2025 yılının ilk dört ayında ölen çocuk sayısı ise 23. Bu ölümlerin %54’ü tarım/orman, % 12’i inşaat/yol ve % 7’sinin metal iş kolunda olduğunu görüyoruz. Çocuk işçiliğin en kötü

biçimleri arasında sayılan tarım, Türkiye’de 5-14 yaş arası çocukların en yoğun çalıştırıldığı işkoludur. Yani soframıza gelen yiyeceklerden giydiğimiz giyeceklere gündelik hayatımızın içinde çocuk emeği var. Bunun önüne geçebilmek için asgari yaş sınırı ile ilgili yasal düzenlemeye gidilerek İş Kanunu’nda yer verilmeyen işleri de (Çocukların yoğun şekilde çalıştırıldığı 50 ve daha az işçi bulunduran tarıma dayalı işlerin gerçekleştirildiği işletmeler gibi) içerecek şekilde çocuk işçiliğini önleyici, çocukları koruyucu ve destekleyici mevzuat düzenlemeleri yapılmalı, yasaların uygulanması ve işverenlerin denetlenmesi kararlılıkla takip edilmelidir.

Uygulanan şekli ile çocuk işçi bulma kurumu haline dönüşen ve derinleşen yoksulluk sebebiyle maddi imkansızlıklar içindeki ailelerine ekonomik olarak katkı sağlaması beklentisiyle zorunlu olarak tercih edilen MESEM’lerde 2023-2024 MEB İstatistiklerine göre 385.956 öğrenci bulunmaktadır. Arzu edilen mesleki eğitimin gerçekleştirilmesi, çocuklarımızın güvenliğinin sağlanması ve eğitim sistemi dışına çıkmaması için kamu kaynakları gerçek ve nitelikli bir mesleki eğitim için meslek liselerinin güçlendirilmesi amacıyla kullanılmalıdır. Staj alanları çocukların fiziksel, ruhsal ve mesleki gelişimleri için uygun olmalı, çalışma koşulları ÇSGB müfettişleri tarafından düzenli olarak denetim ve takip edilmelidir. Staj yapacağı işyerleri net olarak belirlenen kriterlere uygun olarak seçilmeli ve bu kriterleri taşımayan işyerleri staj merkezi olarak seçilmemelidir. Kurallara uymayan işletmelere etkin yaptırımlar uygulanmalıdır. Usta öğreticilik belgesi alma koşulları zorlaştırılmalıdır. Tüm işlerde çocuğun üstün yararı gözetilerek ek önlemler alınmalıdır.

Unutmayalım ki her çocuk kaç yaşında olursa olsun bireydir. Çocukluk dönemi birey olma yolunda karşılaşılan fırsatlar dönemidir ki; devletin ve toplumun görevi, çocuğun birey olma sürecindeki karşılaşabileceği tüm engelleri ortadan kaldırmak ve bu yoldaki fırsatları en iyi şekilde değerlendirerek kendilerini gerçekleştirebilmeleri için çocuklara imkan tanımaktadır.

Ayşe SALMAN

İYİ Parti Malatya Kadın ve Aile Politikaları Başkanı

Siyaset, 12 Haziran 2025 10:11